Şark Çıbanı (Cilt Leishmaniasisi) Nedir?
Şark Çıbanı Nedir?
Şark çıbanı, protozoa adı verilen grupta yer alan ve leishmania adı verilen çeşitli parazitlerin yol açtığı bir hastalıktır. Bu parazitler, tıpta ismi “phlebotomin sandfly” olarak bilinen “dişi kum sinekleri”nin ısırığı ile bulaşır. Kum sineklerinin diğer adları “tatarcık, yakarcık ve güpdüşen”dir.
Kum sinekleri, hastalıklı olan insan veya hayvanı ısırdığında parazitleri vücuduna alır. Daha sonra bir vektör görevi görerek başka bir kişiyi ısırdığında hastalığı ona bulaştırır. Dişi kum sinekleri hastalığı sıklıkla, en aktif oldukları dönem akşam-şafak vakti arasında bulaştırırlar.
Kum sineği ısırığı dışında çok daha nadir olarak, hastalıklı kişinin iğnesinin kullanılması ve aynı şekilde hastalıklı kişiden kan nakli yapılması da leishmaniasis hastalığının bulaşmasına neden olabilir. Ayrıca gebelik döneminde enfekte olan kişilerin bebeklerinde de hastalık görülebilmektedir.
Leishmaniasis, tropikal ve subtropikal bölgelerde daha sık görülür. Ülkemizde de Güneydoğu Anadolu bölgesinde daha sıktır. Kırsal bölgelerde, sosyoekonomik düzeyi düşük olan yerlerde, kırsal bölge gezginlerinde daha sık görülür.
Leishmaniasis hastalığının üç farklı türü bulunur. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
Kutanöz leishmaniasis: Deri leishmaniasisi olarak da bilinen bu türde şark çıbanı adı verilen döküntüler görülür. En sık görülen çeşittir. Genelde sadece sineğin ısırdığı yerde döküntü oluşur. Ancak birden fazla alanda da ortaya çıkabilir. İlk aşamada boyu 2 cm’e kadar genişleyebilen kırmızı renkli bir sivilce benzeri bir lezyon ortaya çıkar. Zamanla bu lezyonun ortasında ülser adı verilen yara oluşur.
Yara sulantılı, iltihaplı veya kuru olabilir. Şark çıbanı sineğin ısırdığı yerlerde ortaya çıktığı için açıkta kalan cilt alanlarında görülür. Isırılma sonrası yaranın ortaya çıkması 2 hafta-6 ay arasında değişir. Genelde ağrısızdır ve hiçbir müdahale yapılmasa bile 2 ay-1 yıl arasında, ortada atrofi adı verilen kalıcı çökük bir alan bırakarak iyileşir.
Mukokutanöz leishmaniasis: Bu türde, ağız, burun, boğaz, genital bölge gibi iç bölgelerdeki alanlarda etkilenir. Bu bölgelerde yaralar oluşarak, kanamalara, yutma zorluklarına, şekil bozukluklarına yol açabilir. En sık olarak şark çıbanı adı verilen döküntü kendi haline bırakıldığında iyileşme sonrası ortaya çıkar.
Viseral leishmaniasis: Kala azar olarak da bilinen bu tür oldukça ölümcüldür ve tedavi edilmediğinde % 90’a varan oranlarda ölüm görülür. Sürekli değişiklik gösteren ateş yükseklikleri, karaciğer, dalak büyümesi, kansızlık, kilo kaybı görülür. Salgınlara neden olabilir.
Özellikle viseral leishmaniasis hızlı bir şekilde tedavi edilmelidir. Şark çıbanı ise tedavi edilmese dahi kendiliğinden iz bırakarak iyileşir. Ancak hem iz bırakma riskinin azalması hem de bağışıklık düşüklüğü durumunda yayılmasını engellemek için tedavi yapılmalıdır. Tedavide antimon bileşikleri adı verilen ilaçlar lezyon içerisine verilir. Şark çıbanı yara izi tedavisinde de, kimyasal peeling, lazer gibi tedaviler uygulanabilir.
