Pruritus Ani Nedir? Makat Kaşıntısı Neden Olur?

Pruritus Ani Nedir?

Pruritus ani, makatta kronik (sürekli) kaşıntı olmasına verilen tıbbi bir isimdir.

Hastalarda genelde karşı konulamaz bir makat kaşıntısı vardır. Bu kaşınma dürtüsü herhangi bir zamanda aniden ortaya çıkabilir.

Ancak tuvalete gittikten sonra ve uykuya dalmadan önce makat kaşıntısı daha sık oluşabilir. Makat kaşıntısı genelde terleme, sıcaklık, hijyen eksikliği, stres ile daha da kötüleşir.

Makat kaşıntısı hem yetişkinlerde hem de çocuklarda görülebilir. Ortalama 50 kişiden birinde hayatın bir döneminde makat kaşıntısı oluşur.

Makat Kaşıntısı Neden Olur?

Makat kaşıntısının birçok farklı nedeni olabilir. Bazen de kaşıntının hiçbir nedeni bulunamayabilir. Buna tıpta “idiyopatik pruritus ani” adı verilir. Özellikle geçmeyen makat kaşıntısı durumunda bir neden bulunamadığında doktora gidilmesi gerekir.

Makat egzaması: Makat bölgesindeki derinin egzama olması en sık makat kaşıntısı nedenlerinden biridir.

Bu egzamanın sebebi dışkının akıntı yapması veya iyi temizlenmemesi, aşırı terleme sonrası makat bölgesinin kurulanmaması veya o bölgeye parfüm, alerjenik deterjan, sabun gibi kozmetik başka ürünlerin kullanılması olabilir.

Özellikle çocukların tuvalet sonrası makatını iyi temizleyememesi, yetişkinlerde de makatta fazla kıl olması kaşıntıyı tetikler.

Mantar enfeksiyonları: Mantarlar, makat çevresi gibi nemli, sıcak ve havasız yerlerde çoğalma eğilimindedir. Özellikle şeker hastalığı olanlarda makatta mantar daha sık görülür.

Enfeksiyonlar: Uyuz, uçuk, siğil ve diğer bazı cinsel yolla bulaşan hastalıklar makat kalıntısına neden olabilir.

İç hastalıklar: Lenfoma, böbrek yetmezliği, demir eksikliği anemisi, tiroid bezinin aşırı çalışması (hipertiroidizm) gibi durumlar makat kaşıntısına neden olabilir.

Cilt hastalıkları: Makat bölgesindeki deride oluşan sedef hastalığı, liken skleroz, köpek memesi, atopik dermatit gibi hastalıklar da kaşıntıya neden olabilir.

Makat çatlağı (Anal fissür): Makat çatlağında, kaşıntının yanında şiddetli ağrı da hissedilir.

Hemoroid: Makat bölgesindeki damarların belirginleşmesi ve şişmesi olarak bilinen hemoroidde kaşıntı, kanama, ağrı gibi semptomlar görülür.

Kıl kurdu: Çocuklarda geceleri makat kaşıntısı nedenlerinden biri kıl kurdudur. Kıl kurdu normalde bağırsakta yaşar ve geceleri makat bölgesine yumurta bırakarak kaşıntıya neden olur.

Çocuklarda var olan kıl kurdu, evdeki yetişkinlere de bulaşabilir. Bu nedenle evde birden fazla makat kaşıntısı olan kişilerde kıl kurdu düşünülmelidir.

Tahriş edici maddeler: Bazı sabunlar, parfümler, kremler, merhemler veya bazı tuvalet kağıtlarındaki boyalar bazı kişilerde anüs çevresindeki deriyi tahriş ederek hassaslaştırabilir. Ayrıca bu maddelere hastanın alerjisi de olabilir.

Yiyecek ve İçecekler: Bazı yiyecekler tam olarak sindirilmez ve dışkıyı çıkarmak için tuvalete gidildikten sonra makat çevresinde kaşıntıya neden olabilir.

Turunçgiller, üzüm, domates, baharatlar ve çok miktarda bira, süt, çay veya kahve içmek makat kaşıntısına en sık neden olan gıdalardır.

İlaçlar: Bazı ilaçlar bağırsaktan geçerek makat çevresindeki cilde sızarak kaşıntıya neden olabilir. Laksatifler (Dışkı yumuşatıcılar), kolpermin ve bazı antibiyotikler bu ilaçlardan bazılarıdır.

Tümörler: Makat ve bağırsağın son kısmındaki tümörler, nadir görülen makat kaşıntısı nedenlerinden biridir.

Makat Kaşıntısı Tedavisi

Makat kaşıntısının tedavisi nedene bağlı olarak değişir.

Kaşıntının nedeni mantar ise düzenli olarak sabah akşam ortalama 1 ay uygun mantar kremi kullanılmalıdır.

Egzama nedenli kaşıntıda düşük dereceli kortizonlu kremler 2 hafta gibi kısa süreli olarak kullanılmalıdır.

Kıl kurdu nedenli makat kaşıntısında, paraziti öldürücü ilaçlar kullanılmalıdır ve evdeki herkesin tedavi alması gerekebilir.

Makat çatlağı, hemoroid gibi hastalıklarda doktorun verdiği uygun kremler ve haplar kullanılmalıdır. Kabızlık varsa düzeltilmelidir. Bunlara yanıt vermeyen durumlarda ameliyat gerekebilir.

Böbrek yetmezliği, tiroid hastalığı gibi durumlara bağlı kaşıntıda tedavi için ilgili bölüme başvurmak gerekir.

Bunların haricinde nedeni bulunmayan makat kaşıntıları da görülebilir. Bu durumda kaşıntıyı hafifletmek için düşük güçte kortizonlu kremler 2 hafta gibi kısa bir süre kullanılır. Hem bu sırada hem de daha sonrasında da hamazinc gibi bariyer kremler ile tahriş azaltılarak kaşıntının tekrar oluşması engellenmeye çalışılır.

Hamazinc krem ilk 1 ay her gün, daha sonra 3 ay boyunca haftada 2-3 gün olarak koruma amacıyla kullanılabilir. (Hamazinc krem nasıl kullanılır, ne için kullanılır?)

Kremler ile geçmeyen makat kaşıntısı durumunda da, tetradox gibi doksisiklin içeren haplar, antienflamatuar özelliklerinden yararlanarak tercih edilebilir. Tetradox genelde 3 ay kadar kısa süreli olarak kullanılır. Daha sonra yine krem tedavileri ile kaşıntı hafifletilmeye çalışılır.

Makat Kaşıntısı Nasıl Geçer? Makat Kaşıntısına Ne iyi Gelir?

Makat kaşıntısına neden olan herhangi bir durum bulunmadığı zaman bazı şeylere dikkat edilerek kaşıntı azaltılabilir.

• Makata sürülen kokulu sabunlar, köpük banyoları, parfüm, deterjan gibi maddeler kullanılmamalıdır. Makat bölgesi sadece ılık su ile temizlenmelidir.
• Kokusu olmayan, renksiz tuvalet kağıdı kullanılmalıdır.
• Domates, turunçgil meyveler, kahve, baharat gibi belli gıdaların alınması sonrası artan makat kaşıntısı varsa bunların tüketimi azaltılmalıdır.
• Makat bölgesi sadece su ile temizlenmelidir. Sabun kullanmak isteniyorsa alerjen olmayanlar tercih edilmelidir.
• Her gün makat bölgesi temizlenmeli ve kokusuz peçetelerle iyice kurulanmalı nemli bırakılmamalıdır. Makat bölgesini peçete ile temizlemek yerine saç kurutma makinesi kullanılabilir.
• İç çamaşırı her gün temizlenmelidir. Makat bölgesi kurulmadan iç çamaşırı giyilmemelidir.
• Uykuda farkında olmadan makat kaşınabileceği için tırnaklar kısa tutulmalıdır.
• Uyku uyumakta zorlanıldığı durumda uyku etkisi olan antihistaminik adı verilen alerji ilaçları doktor kontrolünde kullanılabilir.

Makat Kaşıntısı Hakkında Sık Sorulan Sorular