Kriyoterapi (Buz Tedavisi) Nedir?

Kriyoterapi Nedir?

Kriyoterapi, halk arasında bilinen isimleriyle sıvı nitrojen tedavisi, buz tedavisi, sıkıldığında cilt yüzeyinin küçük bir alanını donduran ve bu dondurma işlemi ile tedavi imkanı sağlayan bir yöntemdir. Bu alet ile yapılan tedavi şekline de, kriyocerrahi veya kriyoablasyon adı verilir.

Kriyoterapide -190 derecedeki sıvı nitrojen kullanılır. Bunun yanında karbondioksit ve DMEP gibi isimlerle bilinen gazlar kullanılabilse de oldukça nadir tercih edilir.

Uygulanan soğuk gaz sayesinde, siğil, nasır gibi istenmeyen dokulardaki ısı azaltılır. Bu ani dondurma işlemi de hücrelerin ölmesine neden olarak tedavi gerçekleşir.

Kriyoterapi sonrası leke kalma gibi yan etkiler görülebilir. Özellikle koyu tenli kişilerde iz kalma ihtimali daha yüksek olduğundan zorunlu durumlar haricinde tercih edilmez.

Kriyoterapi Hangi Hastalıklarda Kullanılır? Buz Tedavisi Nasıl Yapılır?

Kriyoterapi sıklıkla iyi huylu deri oluşumları için tercih edilse de malign yani kötü huylu bazı cilt kanserlerinin erken evrelerinde de kullanılabilir.

• Aktinik keratoz adı verilen güneşe maruziyetin fazla olması durumunda oluşan bir çeşit cilt kanseri öncülü (Aktinik keratoz nedir?)
• Seboreik keratoz adı verilen iyi huylu bir cilt büyümesi
• Siğil (Siğil nasıl geçer?)
• Molloskum kontagiozum adı verilen virüs kaynaklı bir cilt enfeksiyonu (Molloskum kontagiozum nedir?)
• Et beni (Et beni neden olur, nasıl geçer?)
• Güneş lekeleri (Solar lentigo)
• Keloid adı verilen anormal kalın yara izi
• Miksoid kistler
• Prurigo nodülaris
• Bowen hastalığı olarak bilinen SCC adlı cilt kanserinin erken evresi
• Bazal hücreli karsinom adı verilen cilt kanserinin erken evresi (BCC)

Yukarıdaki hastalıkların hepsinde ve başka nadir görülen hastalıklarda da kriyoterapi kullanılabilir. Ancak hepsinde uygulanma süresi ve miktarı değişiklik gösterir. Bunlar, cildiye hekimi tarafından ayarlanır. Örneğin güneş lekelerinin tedavisinde, kriyoterapinin kendisi de iz bırakabileceği için az miktarda ve saniyelik atışlar şeklinde uygulanması gerekir.

Ayak tabanı, parmak ucu gibi bölgelerdeki siğiller oldukça dirençli olabildiğinden 10-20 saniye gibi daha uzun süreler boyunca aralıksız sıkma ve aynı seansta birden fazla atış gerekebilir.

BCC, SCC gibi cilt kanserleri ise ciddi durumlara dönüşebildiği için yapılan kriyoterapi daha agresif olmalıdır.

Kriyoterapi uygulaması, kriyoterapi tüpü olarak özel üretilen bir alet ile yapılır. Bu alet içerisine, sıvı nitrojen tanklarından, sıvı azot doldurulur. Daha sonra doktor tarafından uygulanacak cilt alanı belirlenir. Hastalığın türüne göre atış sayısı ve süresi belirlenerek işleme başlanır. Bu nedenle seans sayısı her hasta için değişkenlik gösterir. Bazı kişilerde tek seans yeterli olurken bazen 10-20 gibi uzamış seanslar gerekebilir.

Kriyoterapi tekrarlanması gerektiğinde araya 15-20 gün koyulmalıdır. Seans aralıkları genelde 2-3 hafta şeklinde belirlenir.

İşlem sırasında ciltte ani bir donma meydana geleceği için ağrı hissedilmesi doğaldır. Ancak bu ağrı, işlem kesildiği anda hızlıca azalarak herhangi bir kalıcı ağrıya sebebiyet vermez.

Çok gerekli durumlar haricinde işlem sırasında herhangi bir anestezi uygulanmaz. Ancak küçük çocukların kriyoterapi sırasında hareketsiz kalması zor olduğundan gerekli durumlarda genel anestezi altında da işlem uygulanabilmektedir.

Kriyoterapi Kimlere Yapılmaz?

• Tanı koyulamayan cilt lezyonları
• Melanom adı verilen kötü huylu cilt kanseri
• Leke oluşma riski daha fazla olduğundan koyu tenli insanlar
• Biyopsi gerektiren durumlar
• Dolaşım sorunu olan cilt bölgeleri
• Çok küçük çocuklar
• Kriyoterapiye karşı daha önce hassasiyet yaşamış kişiler
• Raynaud hastalığı, soğuk ürtikeri, kriyoglobulinemi ve multipl miyelom gibi soğuk maruziyeti ile tetiklenen hastalığı bulunanlar

Buz Tedavisinin Zararları

Kriyoterapi sırasında bazı istenmeyen yan etkiler oluşabilmektedir. Bu nedenle tedavi doktor ve hasta tarafından kurulan iletişim sonrası kar-zarar oranına göre tercih edilir.

Kriyoterapi sırasında oluşan kısa süreli yan etkiler şunlardır:

• Ağrı
• Ciltte uyuşma hissi
• Hassas cilt bölgelerinde ödem
• Baş ağrısı
• Ciltte su veya kan toplamış kabarcıklar (Bül)

Daha geç dönemde oluşabilecek yan etkiler ise şunlardır:

• Kanama
• Ülser adı verilen yara dokusu
• Ciltte enfeksiyon
• Genelde geçici olan sinir hasarı
• Kalıcı yara izi (Postenflamatuar hiperpigmentasyon)
• Atrofik yara izi
• Kıllarda dökülme

Kriyoterapi Sonrası Neler Olur? Kriyoterapi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Kriyoterapi sonrası genelde özel bir dikkat gerekmez. İşlem sonrası bölgeye su veya sabun değmesi konusunda bir sakınca yoktur. Normal şekilde günlük hayata devam edilebilir. Ancak sıkılan bölgede bir hassasiyet olacağı için olabildiğince travmadan kaçınılması daha doğrudur.

İşlem sırasında ağrı, kızarıklık, su toplaması gibi yan etkiler görülebilir. Ağrı ve kızarıklık geliştiğinde o bölgeye tek seferlik kortizonlu kremler sürülebilir. Ciddi ağrı hissedilen durumlarda da ek olarak NSAII grubundan bir ağrı kesici kullanılabilir.

Buz tedavisi uygulanan bölgede birkaç saat içinde sıvı dolu veya kan dolu kabarcık oluşması normaldir. Bu şişlik genelde birkaç gün içinde geçer. Bül patladıktan sonra, ciltte bir kabuklanma olur ve zaman içerisinde kuruyarak iyileşir.

Kabarcık kuruyup kabuk haline geldiğinde o bölgeye vazelin gibi nemlendiriciler ve fito krem gibi yara iyileştirici ilaçlar sürülebilir. Kabuk yerinden kaldırılmamalıdır. Kabuklanma da kendiliğinden 10-15 gün içerisinde geçecektir. Ancak bacak alt bölgesi gibi yara iyileşmesinin daha zor olduğu bölgelerde kabuklanma daha uzun sürebilir.

Birkaç gün içerisinde kendiliğinden patlamayan kabarcıklar, steril olan bir iğne ile patlatılabilir. Ancak önemli olan üstündeki deri parçası kesinlikle soyulmamalı yaranın üzerine bırakılmalıdır. Bu deri parçası, o bölgeyi enfeksiyondan koruyacak ve iyileşmeyi hızlandıracaktır.