Dolama (Paronişi) Nedir? Dolama Nasıl Geçer?
Dolama Nedir?
Paronişi veya halk arasındaki adıyla dolama, el veya ayak tırnaklarının kenarındaki derinin enfeksiyon kapmasıdır. Parmaktaki dolamanın ilerlemesi halinde tırnağın alt kısmına da enfeksiyon yayılabilir.
Parmakta dolama, tırnak yeme, tırnak kenarındaki derinin kopartılması, diken gibi bir maddenin batması, parmak emme, tırnak batması gibi durumlardan sonra ortaya çıkar.
Bu sebeplere bağlı olan dolama genelde tek bir parmakta oluşur. Ancak dolama belli bir ilaç nedeniyle de görülebilir. İlaca bağlı dolamada genelde birden fazla parmak aynı anda kızarır, şişer ve ağırır.
Ayak parmağında dolama genelde tırnak batması ve “retronişi” adı verilen tırnağın başlangıç kısmının derinin içine doğru büyümesi nedeniyle oluşur.
Genellikle dolama bakteri kaynaklı bir enfeksiyon sonucunda oluşur. Bu nedenle tırnak kenarının altında sarı renkli irin toplanır.
Dolamada genelde parmakta şiddetli bir ağrı hissedilir. Parmak ucu kızarıktır ve dokunulduğunda sıcaktır.
Bakteri nedenli dolama tıpta “bakteriyel paronişi” olarak adlandırılır. Herpes adı verilen uçuk virüsü nedenli dolama ise nadir görülür ve tıptaki adı “herpetik paronişi”dir.
Paronişi ayrıca zamana göre akut ve kronik olarak ayrılır. Akut paronişi kısa süreli olan, ağrılı, parmağın kızarık ve ağrılı olduğu durumdur.
Kronik paronişi ise daha çok eldeki egzamanın uzun süre tedavi edilmemesi, tırnak etrafındaki etlerin koparılması, yenilmesi, uzun süre elin tahriş edici maddelere maruz kalması sonrası uzun süreli bir dolama şeklidir.
Kronik dolamada genelde ağrı olmaz. Tırnağın deriye bağlandığı alt kısımdaki cilt bölgesi kalınlaşmış, şişmiş, ödem toplamış ve kızarıktır. Etin tırnağa bağlandığı yer yok olur ve deri geri çekilir. Kronik paronişi daha çok deterjanlarla sürekli temas halinde olan ev hanımları, sağlık çalışanları, çiftçiler gibi kişilerde görülür.
Dolama Neden Olur?
- Tırnak yeme
- Tırnak kenarındaki etlerin koparılması (Şeytan tırnağı)
- Parmak emme
- Tırnak batması
- Parmağa kirli bir madde batması
- Bazı ilaçlar (Kanser tedavisinde kullanılan EGFR inhibitörleri)
- Hijyeni eksik yerlerde manikür ve pedikür yaptırma
Dolama Nasıl Geçer? Dolama Tedavisi Nedir?
Dolama tedavisi enfeksiyonun ne kadar ciddi olduğuna ve yayılmaya başlayıp başlamadığına bağlı olarak değişir.
Genellikle dolama olan parmağın günde dört kez ılık suya batırılması bile hafif dolamayı birkaç günde rahatlatır. Parmağın her seferde 10-15 dakika boyunca ılık suda kalması yeterlidir.
Ilık suya batırma dışında apse olmayan dolamalarda antibiyotikli kremler de kullanılır. Antibiyotikli kremlerin yanında kortizon içeren kremlerin de kullanılması şişlik ve ağrıyı daha kuvvetli bir şekilde baskılar. Antibakteriyel sabunlarla günde 2 kez yıkama da tedaviye katkı sağlar.
Bu sırada ağrıyı azaltmak için ibuprofen veya parasetamol içeren ağrı kesiciler kullanılabilir.
Çocuklarda var olan paronişide ise iltihap tırnak yapısını kolaylıkla bozarak ömür boyu tırnak şekil bozukluğuna neden olabilir. Bu yüzden çocuklarda, krem tedavisi ile rahatlamayanlarda ve şiddetli dolaması olan yetişkinlerde ağızdan antibiyotik tedavisi de verilmelidir.
Apseli olan dolamalarda var olan iltihabın cerrahi olarak boşaltılması gerekir. Bu iltihap boşaltılmadan ilaçlar da yeterli etkiyi sağlayamaz. İltihap boşaltıldıktan sonra çıkan sıvı, doktor tarafından kültür için laboratuvara gönderilebilir. Bu sayede o bölgedeki iltihaba neden olan bakteri tespit edilerek ona özel antibiyotikler kullanılabilir.
Parmakta dolama sonrası oluşan iltihap boşaltılırken, iğne veya cerrahi bistüri gibi aletler kullanılır. Hasta fazla ağrı hissedecek veya dayanamayacak olursa işlem öncesi parmak bölgesine anestezi yapılabilir.
İlaca bağlı oluşan dolamada sebep olan ilacın kesilmesi veya dozu azaltılması ile genelde paronişi düzelir.
Ayak parmağında dolama genelde tırnak batması veya retronişi adı verilen duruma bağlı oluştuğu için tedavisinde el parmak dolaması gibi krem ve ilaçların kullanılması yeterli olmayabilir. Tırnak batmasına bağlı oluşan dolamalarda, antibiyotikli kremler, antibiyotik haplar, batan tırnağın kenarlarının yukarı kaldırılması gibi yöntemler kullanılır.
Tırnağın kenarında siyah, kırmızı renkli granülasyon dokusu olarak adlandırılan doku parçası oluştuğunda o parçaya kriyoterapi adı verilen soğuk gaz uygulaması yapılabilir. Tüm bunlara yanıt vermeyen ayak parmağı dolamalarında ise tırnak çekilebilir.
Kronik paronişi tedavisinde eller olabildiğince kuru tutulmalıdır. Deterjanlar, dezenfektanlar gibi tahriş edici maddelerle temas azaltılmalıdır. Bu maddelerle temas sırasında da egzama eldiveni olarak bilinen vinil eldiven kullanılmalıdır.
Kronik paronişinin tedavisinde esas olarak kortizon içeren kremler kullanılır. Bu kremler parmağın kızarık kısmına günde 2 kez sürülür. Sürüldükten sonra üstünün bir süre gazlı bez ile kapatılması tedavinin etkinliğini arttırır. İyileşme olduğunda dolama için kullanılan krem kesilir.
Dolama Kaç Günde Geçer?
Dolama uygun tedavi altında ortalama 2-3 günde iyileşir. Ancak tedavi alınmadığında ve iltihap toplaması görüldüğünde kendiliğinden geçmesi 1-2 haftayı bulabilir.
Dolama Tedavi Edilmediğinde Ne Olur?
Dolama tedavi edilmediğinde nadir olarak enfeksiyon tırnak altına, kemiğe ve parmak ucundaki et kısmına yayılabilir. Tırnaklarda kalıcı şekil ve renk bozuklukları ortaya çıkabilir. Parmak ucunun kanlanması bozularak parmağın kesilmesi veya kaybedilmesine neden olabilir.
Dolama İçin Hangi Bölüme Gidilmelidir?
Dolama için gidilmesi gereken bölüm “Deri ve Zührevi Hastalıklar”dır.
