Metotreksat Nedir? Yan Etkileri Nelerdir? 

Metotreksat Nedir?

Metotreksat, vücuttaki belirli hücrelerin hızla büyümesi ve çoğalmasını engelleyen bir ilaçtır. 

Metotreksat, bazı kanserler, sedef hastalığı, büllöz pemfigoid, iltihaplı romatizma gibi birçok hastalıkta kullanılabilmektedir. (Sedef hastalığı belirtileri nelerdir, tedavisi nasıl yapılır?)

Metotresat ülkemizde esas olarak iğne şeklinde kullanılır. Metotreksat iğnesi, haftada bir subkutan doku adı verilen cilt tabakasına uygulanır.

İğnelerin boyutu buna özel hazırlanmıştır. Bunun dışında nadiren olsa da tablet olarak üretilen ilaçlar da bulunur. 

Metotreksat kısmen bağışıklık sistemini baskıladığı için tedavi öncesinde kan testleri, verem taraması (PPD testi) yapılır ve akciğer röntgeni çekilir. 

Kan testleri genelde başta haftada bir daha sonra ayda bir şeklinde tekrarlanır. Verem taraması ve akciğer röntgeni ise 6 ay-1 yılda bir tekrarlanabilir. 

Metotreksat kullanılırken folik asit tabletleri de kullanılmalıdır. Folik asit veya folat, ilacın yan etkilerini azaltmada etkilidir. Genelde metotreksat iğnesinin vurulduğu gün, öncesi ve sonrası dışında kalan 4 gün, günde bir kez folik asit hapı içilir.

Metotreksat hastalığa ve hastanın durumuna göre değişmekle birlikte 5-7.5 mg gibi düşük dozda başlanarak 25 mg gibi daha yüksek dozlara gerekirse çıkılabilir. 

Sedef gibi cilt hastalıklarında metotreksat etkisi 3 ay içinde başlar. 3 ay sonrasında hiç düzelme olmayan kişilerde farklı ilaçlara geçilmesi düşünülebilir. 

Toplamda da döküntüler yok olsa da 6 ay-1 yıl kullanılmalı, ilaç hemen kesilmemelidir. 

Metotreksat Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

1-) Sedef hastalığı (Psöriazis) 

2-) Psöriatik artrit (Sedef romatizması) 

3-) Romatoid artrit (İltihaplı romatizma) 

4-) Crohn hastalığı 

5-) Ülseratif kolit 

6-) Juvenil iditopatik artrit 

Metotreksat esas olarak yukarıdaki hastalıklarda kullanılsa da cilt hastalıklarından büllöz pemfigoid gibi başka hastalıklarda da diğer tedavilere yanıt alınamadığında kullanılabilir. 

Metotreksat’ı Kimler Kullanamaz? 

Metotreksat birçok cilt hastalığında oldukça etkili olabilse de kullanılması için bazı şartlar gerekir. Aşağıdaki durumlarda metotreksat kullanılamaz.

1-) Metotreksata karşı alerji 

2-) Gebelik ve emzirme 

3-) Siroz gibi karaciğer hastalıkları 

4-) Kan hücrelerinin sayısında belirgin azlık 

5-) Bağışıklık sisteminin başka ilaçlarla belirgin baskılanmış olması 

Aşağıdaki hastalıklara sahip kişilerin ilacı kullanıp kullanmaması doktor tarafından değerlendirilerek karar verilmelidir: 

1-) Karın içi sıvı birikimi (asit) 

2-) Böbrek hastalıkları 

3-) Akciğerlerde sıvı birikimi 

4-) Radyoterapi alınmış olması 

5-) Şiddetli mide ülseri olması 

6-) Ülseratif kolit gibi bağırsak hastalıkları olması 

Metotreksat İğne Vücuttan Ne Zaman Atılır?

Metotreksat iğnenin vücutta atılma süresi ortalama 3-6 aydır. Bu nedenle gebelik ve emzirmede kullanılmaz. Teratojenik yani bebeğe zarar veren bir ilaçtır. İlaç kullanılırken ve bırakıldıktan sonraki 6 ay içinde korunulmalı ve gebe kalınmamalıdır. 

Metotreksat kullanan erkeklerde de ilacın sperme geçişi olması nedeniyle 3 ay boyunca cinsel ilişkide korunulması gerekir. 

Metotreksat Yan Etkileri Nelerdir? 

Metotreksat’ın nispeten yaygın görülen yan etkileri şunlardır: 

• Ateş, titreme, yorgunluk, kendini iyi hissetmeme
• Kan hücrelerinin sayısında azalma 
• Mide bulantısı ve mide ağrısı 
• Ağız içi yaralar 
• Karaciğer değerlerinde yükselme 
• Saç dökülmesi 
• Işığa karşı hassasiyet 

Metotreksat kullanımı sırasında en sık görülen yan etkiler mide bulantısı gibi sindirim sistemi ile ilgilidir. Metotreksat iğne sonrası ağrı da görülebilir. Genelde vurulan bölgede içten vuran, künt bir ağrı hissedilir. Bu his her vurulmada gittikçe azalır. Ayrıca iğneyi vurulduktan sonra, o bölgeye günde 3-4 kez, 5 dakika civarında buz tutulması, ağrıyı azaltır.

Ancak her hastada kişiye özel yan etki oluşabilir. Bunlar her zaman ilacın bırakılmasını gerektirmez ve doktor tarafından değerlendirilmelidir. 

Metotreksat’ın daha nadir ve daha ciddi yan etkileri şunlardır: 

• Ani göğüs ağrısı, hırıltı, öksürük, öksürük, göğüs ağrısı, nefes darlığı hissi
• Ciddi ateş, titreme, lenf bezlerinin şişmesi, gece terlemesi ve hızlı kilo kaybı 
• Yutma güçlüğü
• Kusma, ishal, idrar veya dışkıda kan
• Aşırı sersemlik hissi
• İdrara hiç çıkamama, vücutta şişme
• Gözde, ciltte sararma
• Nöbet geçirme