Uyuz Nedir? Uyuz Nasıl Geçer?

Uyuz Hastalığı Nedir?

Uyuz, tıptaki adıyla skabiyez, derinin üst tabakasına beslenmek ve yaşamak için giren sekiz bacaklı bir parazit olan “Sarcoptes scabiei”nin oluşturduğu oldukça kaşıntılı bir hastalıktır. Özellikle dişi uyuz böceği, geceleri deriye yumurta ve atık bırakması, vücutta alerjik bir duruma sebep olarak şiddetli kaşıntı ve sivilce benzeri noktasal döküntülere neden olur.

Uyuz paraziti, hastaları çok fazla rahatsız edebilse de tedavi edilebilir bir hastalık olması oldukça rahatlatıcıdır. Ancak uyuz çok kolay bulaşan bir hastalık olması ve bir kere geçirildiğinde bağışıklık oluşturmaması nedeniyle tekrarlayıcı olabilir ve tedavi edilmekte zorlanılabilir.

Uyuz için krem ve hap tedavileri kullanılabilir ve düzgün uygulanıp etkili olduğunda 3 hafta içinde kaşıntı düzelmelidir. 3 hafta sonra kaşıntının devam etmesi, tedavinin başarılı olmadığının veya tekrar bulaşmanın olduğunun göstergesidir.

Uyuz Belirtileri

Uyuz hastalığı belirtileri arasında en sık görülen yoğun kaşıntıdır. Bu kaşıntı geceleri daha kötüleşir ve uykuyu engelleyecek düzeye ulaşabilir. Bu kaşıntı uyuzun en erken ve en sık görülen belirtisidir .

Uyuz kaşıntısı vücudun herhangi bir yerinde meydana gelebilir, ancak uyuz parazitleri belirli bölgeleri tercih etme eğilimindedir. Bu bölgeler;

• Eller (özellikle parmakların arasındaki ve tırnakların etrafındaki deri)
• Koltuk altları
• Dirsekler
• Bilekler
• Bacaklar
• Göbek çevresi
• Göğüs çevresi ve ucu
• Kalçalardır.

Saat, kemer gibi takılarla kapalı olan bölgelerde de kaşıntı yoğunlaşabilir. Ancak kaşıntı çoğunlukla vücudun her yerinde hissedilir.

Uyuz hastalığındaki döküntüler genelde küçük, toplu iğne başı kadar, sivilce benzeri, kaşıntıdan dolayı üzeri kabuklanmış şekildedir. Elde ve ayaktaki döküntüler de genelde su toplamış kabarcıklar şeklinde başlar. Zamanla patlar ve kabuklaşır.

Yetişkinlerde kafa, yüz, boyun, avuç içi ve ayak tabanı uyuz hastalığından fazla etkilenmez. Ancak küçük çocuklarda ve bebeklerde bu bölgelerde de uyuz döküntüsü ortaya çıkar. Hatta el ve ayaklar, bebeklerde en sık etkilenen bölgeler arasındadır. Su toplamış kabarcıklar da küçük çocuklar ve bebeklerde, yetişkinlere göre daha sık görülür.

Nadiren döküntü olmadan kaşıntı olan veya kaşıntı olmadan uyuz döküntüsü olan hastalar da görülebilir. Bu durumda hastanın etrafında da aynı belirtilerin olması, farklı bir sebebin bulunamaması uyuz hastalığı için uyarıcı olabilir.

Derinin altına yuva yapan dişi uyuz böceği, yaklaşık bir santimetre uzunluğunda küçük, yılan gibi, kabarık çizgiler oluşturabilir. Buna tıpta “tünel belirtisi” anlamına gelir. Bu yollar genelde el parmak aralarında ve bilekte görülür. Bazen dışarıdan çıplak gözle görülebilseler de, doktor tarafından kullanılan wood ışığı adı verilen aletle de görünür hale gelebilir.

Hiç uyuz geçirmemiş bir kişide belirtilerin ortaya çıkması dört ila altı hafta kadar sürebilir. Ancak semptomlar genellikle uyuz böceği ile temas ettikten sonraki üç ila dört hafta içinde ortaya çıkar. Bu dönemde hastada kaşıntı olmasa bile etrafında uyuz tanısı alan birisi olması durumunda birkaç ay sonra kaşıntı ortaya çıkacağı için kaşınmayan kişiler de tedavi almalıdır.

Daha önce uyuz hastalığı geçirmiş kişilerde ise belirtiler bir ila dört gün içinde çok daha hızlı bir şekilde ortaya çıkar.

Uyuzun Neden Olur? Uyuz Nasıl Bulaşır?

Uyuz bulaşıcı bir hastalıktır ve en sık olarak, uyuz olan birine direkt cilt teması ile bulaşır. El sıkışmak veya sarılmak gibi kısa süreli temaslar uyuzun bulaşması için yeterli değildir. Uyuz hastalığının bılaşması için 5-10 dakika ve daha fazlası bir süre gerekir. Yetişkinler arasında uyuz genellikle cinsel ilişki yoluyla yayılır. Bu nedenle aile içinde bir kişide uyuz olması durumunda diğer kişilere de uyuz bulaşmaması oldukça zordur.

Uyuz böceği, insan derisi üzerinde 1-2 ay kadar yaşayabilirken, çarşaf, elbise, havlu gibi cansız nesnelerde 4 güne kadar hayatta kalabilir. Bu nedenle daha nadir olsa da uyuzlu kişinin eşyaları veya dokunduğu maddeler üzerinden de uyuz bulaşı olabilir.

Uyuz hastalığı, insanlara evcil hayvanlardan bulaşmaz. Evcil hayvanlar, hayvan parazitleri tarafından enfekte olabilir. Bunlar insana geçse de birkaç gün içinde ölür ve genelde bir soruna neden olmaz.

Havuz gibi ortak alanlarda yüzülmesi ile de uyuz bulaşması çok zordur. Uyuz böceğinin su içerisinde insan derisinden çıkıp suya karışıp diğer insanlara yayılması çok mümkün değildir.

Uyuz bir kişiye bulaştıktan sonra bağışıklık bırakmaz. Yani bir kez uyuz olan kişi tekrar uyuzlu biri ile temas ederse tekrar hastalığa yakalanır. Hatta ikince kere uyuz bulaştığında, kaşıntı görülme süresi 1-4 gün gibi daha kısa sürede olur.

Uyuz Tedavisi Nedir? Uyuz Nasıl Geçer?

Uyuz tedavisinde krem ve hap tedavileri kullanılabilir. Ancak bu tedaviler kadar, ortam temizliği gibi diğer durumlar da oldukça önemlidir. Uyuz ilacı kullanırken etkili olması ve kaşıntının azalması 3 hafta gibi uzun sürebilir. Bu nedenle bu sürede kaşıntıyı azaltmak için ilaçlar kullanılabilir.

Uyuz Kremi: “Permetrin” içeren “Anti-skab” , “Metrin” , “Kwellada” gibi kremler, uyuz hastalığında en sık kullanılan ilaçlardandır. Bunun dışında “Kükürtlü kremler” , “Krotamiton” içeren kremler de kullanılabilir. Uyuz kremleri, yetişkinlerde keseli bir banyo sonrası boyundan aşağı sürüleren 24 saat bekletilir. Daha sonra yıkanılır. Bebek ve küçük çocuklarda ise baş, saçlı deri, boyun dahil tüm vücuda sürülür ve 12-18 saat bekletilerek yıkanılır. Bu uygulama aynı şekilde 1 hafta sonra uyuz böceğinin tamamen ölmesi için tekrarlanır. (Metrin krem nasıl kullanılır?)

Karışım Kremler: Doktor tarafından çeşitli maddeleri içeren karışım ilaçlar uyuz tedavisinde kullanılabilir. Bu karışım ilaçlar 1 günlük “permetrin” içeren kremden sonra 3 gün üst üste yıkanılmadan sürülür. 4. gün banyo yapılır. 1 hafta sonra aynı tedavi tekrar edilir.

Uyuz Hapı: Şiddetli uyuzu olan hastalarda, krem tedavisini uygulayamayan çocuk ve yaşlılarda, krem tedavisi sonrası belirtileri geçmeyen hastalarda “ivermektin” içeren “Ziver” gibi uyuz ilaçları kullanılabilir. Bu ilaçlar her 15 kg’a 1 tablet olacak şekilde, aç karna alınır. Örneğin 60 kg bir kişi 4 tablet aynı anda içmelidir. 1 hafta sonra aynı dozda ilaç tekrar alınmalıdır. Uyuz hapı alındıktan ilk birkaç gün içinde, uyuz böceği öldüğü için kaşıntı kısa süreli artabilir ve bu normal bir durumdur.

Diğer tedaviler: Çay ağacı yağı, son dönemlerde oldukça fazla araştırma yapılan bir üründür. Çay ağacı yağı ile hazırlanan bazı krem, şampuan ve losyonlar uyuz tedavisinde destekleyici olarak diğer tedavilere ek kullanılabilir. Tek başına kullanılması genelde yetersiz kalır. Sirkenin de uyuz böceğini öldürmede etkili olabileceği düşünülmektedir.

Uyuzun Tedavisinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Uyuz hastalığında özellikle tedavi sırasında ve bulaşmayı önlemek açısından dikkat edilmesi gereken durumlar bulunur. Bunların en önemlisi uyuz hastalığı olan veya uyuz şüphesi olan kişilerden uzak durmaktır. Ayrıca uyuzlu kişinin kullandığı kıyafet, yatak takımı ve havlu gibi belirli eşyalarla yakın temastan kaçınmak gerekir.

Başarılı bir tedavi sağlamak ve uyuzun tekrarlanma olasılığını azaltmak için uyuz hastası olan kişinin veya yakın temasta bulunduğu kişilerin kullandığı yatak takımları, giysiler ve havlular 60 derece ve üstündeki derecelerde sıcak suyla yıkanmalı ve yüksek ısıda kurutulmalıdır. Yıkanamayan eşyalar ise kuru temizlemeye verilebilir veya plastik bir poşete koyulup ağzı sıkı şekilde kapatılıp en az 3 gün boyunca kapalı bırakılmalıdır. Bu sürede uyuz böcekleri kendiliğinden ölecektir.

Uyuz olan biri tedavi gördüğü sırada ailedeki aynı evi paylaşan herkesin kaşıntı olmasa dahi tedavi alması gerekir. Eğer evlerde yaşayan kişiler toplu bir şekilde tedavi almazsa, uyuz tedavi edilemez, kaşıntı geçmez veya geçse de tekrar bulaşma olacağı için tekrar başlar. Tüm aile üyeleri tedaviye aynı anda başlamalı ve aynı anda bitirmelidir. Farklı zamanlarda tedavi yapmak da doğru değildir.

Uyuz sonrası oluşan döküntüler, kaşıma, etrafa değme gibi durumlar nedeniyle bakteri kaynaklı enfeksiyon kapabilir. Bu durumda iltihaplanmış yaraları iyileştirmek için antibiyotikli ilaçlar da kullanmak gerekebilir. Bu durum en sık küçük çocuklarda görülür.

Uyuz Hakkında Sık Sorulan Sorular